افعال بیقاعده یکی از چالشبرانگیزترین جنبههای گرامر انگلیسی برای زبانآموزان هستند، زیرا از الگوی منظم اضافه کردن «-ed» برای تشکیل گذشته ساده و گذشته کامل پیروی نمیکنند. در عوض، این افعال اغلب تغییرات مصوتی داخلی، تغییرات صرفی یا حتی شکلهای کاملاً متفاوت دارند که ریشه در تأثیرات انگلیسی باستان و ژرمنی دارد. تخمین زده میشود که حدود ۲۰۰ فعل بیقاعده در انگلیسی معاصر وجود داشته باشد، اما موارد ضروریتر به ۱۰۰-۱۵۰ محدود میشود، و افعال پرتکرار مانند “be”، “have” و “go” در تقریباً تمام مکالمات یا متون ظاهر میشوند.
اهمیت و کاربرد افعال بیقاعده
این افعال اساس صرف فعل در انگلیسی را تشکیل میدهند و در زمانهای گذشته ساده، حال کامل، گذشته کامل و ساختارهای مجهول نقش کلیدی دارند. برای مثال، در جمله “I have eaten breakfast”، “eaten” گذشته کامل فعل بیقاعده “eat” است. اشتباهات رایج زبانآموزان غیربومی شامل استفاده از شکلهای غلط مانند “goed” به جای “went” است.
درک افعال بیقاعده برای زبانآموزان حیاتی است زیرا در تشکیل زمانها تأثیرگذار هستند:
- گذشته ساده: برای اقدامات کاملشده (مثل “I ate breakfast”).
- حال کامل: ترکیب “have/has” با گذشته کامل (مثل “I have eaten”).
- گذشته کامل: “Had” + گذشته کامل (مثل “I had eaten before leaving”).
- ساختار مجهول: “Be” + گذشته کامل (مثل “The book was written”).
دستهبندی افعال بیقاعده
زبانشناسان اغلب این افعال را بر اساس الگوها دستهبندی میکنند تا یادگیری آسانتر شود:
- افعال بدون تغییر: شکل پایه، گذشته ساده و گذشته کامل یکسان هستند (مثل cut-cut-cut؛ hit-hit-hit).
- افعال با تغییر مصوت: اغلب الگوی i-a-u (مثل begin-began-begun؛ sing-sang-sung).
- افعال با پایان -en: گذشته کامل با -en پایان مییابد (مثل break-broke-broken؛ take-took-taken).
- افعال کاملاً بیقاعده (Suppletive): شکلهای کاملاً متفاوت (مثل be-was/were-been؛ go-went-gone).
- افعال متغیر یا دوگانه: برخی افعال شکلهای جایگزین دارند که اغلب بین انگلیسی بریتانیایی و آمریکایی متفاوت است (مثل burn-burnt/burned-burnt/burned).
جدول جامع افعال بیقاعده
در زیر جدولی جامع از افعال بیقاعده گردآوریشده از منابع معتبر آورده شده است. این لیست بر اساس منابع مختلف ادغام شده و شامل بیش از ۱۵۰ مورد است، با اولویتبندی موارد رایج و ذکر تغییرات جایی که لازم است. جدول بر اساس حروف الفبا مرتب شده است.
| شکل پایه (Base Form) | گذشته ساده (Past Simple) | گذشته کامل (Past Participle) | معنی فارسی |
|---|---|---|---|
| abide | abode | abode | پایبند بودن / ماندن |
| arise | arose | arisen | برخاستن / بلند شدن |
| awake | awoke | awoken | بیدار کردن / شدن |
| be | was/were | been | بودن |
| bear | bore | borne/born | حمل کردن / تحمل کردن |
| beat | beat | beaten | زدن / ضربه زدن |
| become | became | become | شدن / تبدیل شدن |
| befall | befell | befallen | افتادن / فرا رسیدن |
| beget | begot/begat | begotten | بوجود آوردن / ایجاد کردن |
| begin | began | begun | شروع کردن |
| behold | beheld | beheld | مشاهده کردن |
| bend | bent | bent | خم کردن / شدن |
| bereave | bereft | bereft | محروم کردن |
| beseech | besought | besought | استدعاء کردن |
| beset | beset | beset | احاطه کردن / بستوه آوردن |
| bespeak | bespoke | bespoken | حاکی بودن از |
| bestride | bestrode | bestridden | نوعی ایستادن یا نشستن |
| bet | bet | bet | شرط بستن |
| bid | bid/bade | bid/bidden | پیشنهاد کردن / دعوت کردن |
| bind | bound | bound | چسباندن / دوختن |
| bite | bit | bitten | گاز گرفتن |
| bleed | bled | bled | خونریزی کردن |
| blow | blew | blown | وزیدن / دمیدن |
| break | broke | broken | شکستن |
| breed | bred | bred | پرورش دادن / به دنیا آوردن |
| bring | brought | brought | آوردن |
| broadcast | broadcast | broadcast | پخش کردن |
| build | built | built | ساختن |
| burn | burnt/burned | burnt/burned | سوزاندن |
| burst | burst | burst | ترکیدن / منفجر شدن |
| buy | bought | bought | خریدن |
| can | could | could | توانستن |
| cast | cast | cast | ریختن / در قالب قرار دادن |
| catch | caught | caught | گرفتن |
| chide | chid/chode | chid/chidden | سرزنش کردن |
| choose | chose | chosen | انتخاب کردن |
| cling | clung | clung | چسبیدن / وفادار بودن |
| clothe | clad/clothed | clad/clothed | پوشیدن |
| come | came | come | آمدن |
| cost | cost | cost | قیمت داشتن / ارزیدن |
| creep | crept | crept | خزیدن |
| cut | cut | cut | بریدن |
| deal | dealt | dealt | داد و ستد داشتن / معامله کردن |
| dig | dug | dug | کندن / حفر کردن |
| dive | dived/dove | dived | شیرجه رفتن |
| do | did | done | انجام دادن |
| draw | drew | drawn | کشیدن / نقاشی کردن |
| dream | dreamt/dreamed | dreamt/dreamed | خواب دیدن / رویا دیدن |
| drink | drank | drunk | نوشیدن |
| drive | drove | driven | رانندگی کردن / راندن |
| dwell | dwelt/dwelled | dwelt | اقامت گزیدن / ساکن بودن |
| eat | ate | eaten | خوردن |
| fall | fell | fallen | افتادن / سقوط کردن |
| feed | fed | fed | غذا دادن / تغذیه کردن |
| feel | felt | felt | احساس کردن |
| fight | fought | fought | جنگیدن / مبارزه کردن |
| find | found | found | پیدا کردن |
| flee | fled | fled | فرار کردن |
| fling | flung | flung | پرت کردن / روانه ساختن |
| fly | flew | flown | پرواز کردن |
| forbid | forbade | forbidden | ممنوع کردن |
| forecast | forecast | forecast | پیشبینی کردن |
| foresee | foresaw | foreseen | از پیش دانستن / آیندهنگری کردن |
| foretell | foretold | foretold | پیشگویی کردن |
| forget | forgot | forgotten/forgot | فراموش کردن |
| forgive | forgave | forgiven | بخشیدن |
| forsake | forsook | forsaken | رها کردن |
| freeze | froze | frozen | منجمد کردن / یخ زدن |
| get | got | gotten/got | گرفتن / تهیه کردن |
| give | gave | given | دادن |
| go | went | gone | رفتن |
| grind | ground | ground | خرد کردن / آسیاب کردن |
| grow | grew | grown | رشد کردن / پرورش دادن |
| hang | hung | hung | آویزان کردن |
| have | had | had | داشتن |
| hear | heard | heard | شنیدن |
| hide | hid | hidden | مخفی کردن / پنهان کردن |
| hit | hit | hit | زدن / ضربه زدن |
| hold | held | held | نگه داشتن / برگزار کردن |
| hurt | hurt | hurt | صدمه زدن |
| interweave | interwove | interwoven | در هم بافتن / در هم آمیختن |
| keep | kept | kept | نگهداری کردن / نگاه داشتن |
| kneel | knelt/kneeled | knelt/kneeled | زانو زدن |
| knit | knitted/knit | knitted/knit | بافتن |
| know | knew | known | دانستن / شناختن |
| lay | laid | laid | قرار دادن / گذاردن |
| lead | led | led | راهنمایی کردن / رهبری کردن |
| lean | leant/leaned | leant/leaned | تکیه دادن / خم شدن |
| leap | leapt/leaped | leapt/leaped | خیز زدن / پریدن |
| learn | learnt/learned | learnt/learned | یاد گرفتن / فرا گرفتن |
| leave | left | left | ترک کردن |
| lend | lent | lent | قرض دادن |
| let | let | let | اجازه دادن |
| lie | lay | lain | دراز کشیدن / دروغ گفتن (در معنای دروغ: lied-lied) |
| light | lit/lighted | lit/lighted | روشن کردن |
| lose | lost | lost | از دست دادن / باختن |
| make | made | made | درست کردن / ساختن |
| mean | meant | meant | معنی دادن / منظور داشتن |
| meet | met | met | ملاقات کردن |
| misdeal | misdealt | misdealt | ورق عوضی دادن |
| misdo | misdid | misdone | غلط انجام دادن |
| mishear | misheard | misheard | اشتباه شنیدن |
| mislay | mislaid | mislaid | در جای اشتباه گذاشتن |
| mislead | misled | misled | گمراه کردن |
| misread | misread | misread | بد تعبیر کردن |
| mistake | mistook | mistaken | اشتباه کردن |
| misunderstand | misunderstood | misunderstood | غلط فهمیدن |
| mow | mowed | mown/mowed | چیدن / چمنزنی |
| overhear | overheard | overheard | استراق سمع کردن |
| oversleep | overslept | overslept | خواب ماندن |
| overtake | overtook | overtaken | چیره شدن |
| pay | paid | paid | پرداخت کردن |
| plead | pleaded/pled | pleaded/pled | درخواست کردن |
| prove | proved | proven/proved | ثابت کردن |
| put | put | put | قرار دادن |
| quit | quit | quit | کنار گذاشتن / ترک کردن |
| read | read | read | خواندن |
| rid | rid | rid | رهانیدن از / خلاص شدن از شر |
| ride | rode | ridden | راندن / سوار شدن |
| ring | rang | rung | زنگ زدن |
| rise | rose | risen | بالا رفتن / صعود کردن |
| run | ran | run | دویدن / اجرا کردن |
| saw | sawed | sawn/sawed | اره کردن |
| say | said | said | گفتن |
| see | saw | seen | دیدن |
| seek | sought | sought | جستجو کردن |
| sell | sold | sold | فروختن |
| send | sent | sent | فرستادن / ارسال کردن |
| set | set | set | تنظیم کردن |
| sew | sewed | sewn/sewed | دوختن |
| shake | shook | shaken | لرزاندن / تکان دادن |
| shear | sheared | shorn/sheared | بریدن |
| shed | shed | shed | بیرون ریختن |
| shine | shone | shone | درخشیدن |
| shoot | shot | shot | شلیک کردن |
| show | showed | shown/showed | نمایش دادن / نشان دادن |
| shrink | shrank | shrunk | کوچک شدن |
| shut | shut | shut | بستن / بسته شدن |
| sing | sang | sung | آواز خواندن |
| sink | sank | sunk | غرق شدن / فرو رفتن |
| sit | sat | sat | نشستن |
| slay | slew | slain | ذبح کردن / به قتل رساندن |
| sleep | slept | slept | خوابیدن |
| slide | slid | slid | سر خوردن / لغزیدن |
| sling | slung | slung | پرتاب کردن |
| slink | slunk | slunk | حرکت دزدکی |
| slit | slit | slit | چاک دادن / شکافتن |
| smell | smelt/smelled | smelt/smelled | بوییدن |
| smite | smote | smitten | شکست دادن |
| sow | sowed | sown/sowed | بذر افشانی کردن / کاشتن |
| speak | spoke | spoken | صحبت کردن |
| speed | sped | sped | سرعت گرفتن |
| spell | spelt/spelled | spelt/spelled | هجی کردن |
| spend | spent | spent | خرج کردن / گذراندن |
| spill | spilt/spilled | spilt/spilled | افشا کردن / ریختن |
| spin | spun | spun | چرخاندن |
| spit | spat/spit | spat/spit | تف انداختن |
| split | split | split | شکافتن / تقسیم کردن |
| spoil | spoilt/spoiled | spoilt/spoiled | از بین بردن |
| spread | spread | spread | گستردن / انتشار دادن |
| spring | sprang | sprung | پریدن |
| stand | stood | stood | ایستادن |
| steal | stole | stolen | دزدیدن / دزدی کردن |
| stick | stuck | stuck | چسباندن / چسبیدن |
| sting | stung | stung | نیش زدن |
| stink | stank/stunk | stunk | بوی بد دادن |
| stride | strode | stridden | گامهای بلند برداشتن |
| strike | struck | struck | ضربه زدن |
| string | strung | strung | رشته کردن |
| strive | strove | striven | تلاش کردن |
| swear | swore | sworn | قسم خوردن / سوگند خوردن |
| sweep | swept | swept | جارو کردن |
| swell | swelled | swollen/swelled | متورم شدن / باد کردن |
| swim | swam | swum | شنا کردن |
| swing | swung | swung | تاب خوردن |
| take | took | taken | گرفتن |
| teach | taught | taught | درس دادن / آموزش دادن |
| tear | tore | torn | پاره کردن / دریدن |
| tell | told | told | گفتن |
| think | thought | thought | فکر کردن |
| thrive | throve/thrived | thrived | شکوفا شدن |
| throw | threw | thrown | پرتاب کردن / پرت کردن |
| thrust | thrust | thrust | رخنه کردن در / راندن |
| tread | trod | trodden/trod | لگد کردن / راه رفتن |
| understand | understood | understood | فهمیدن |
| undertake | undertook | undertaken | به عهده گرفتن |
| undo | undid | undone | بیاثر کردن |
| upset | upset | upset | مضطرب کردن |
| wake | woke | woken/waked | بیدار کردن / از خواب بیدار شدن |
| wear | wore | worn | پوشیدن |
| weave | wove | woven | بافتن |
| weep | wept | wept | گریه کردن / اشک ریختن |
| wet | wet | wet | خیس کردن |
| win | won | won | برنده شدن |
| wind | wound | wound | چرخاندن |
| withdraw | withdrew | withdrawn | کنار کشیدن |
| withhold | withheld | withheld | بازداشتن |
| withstand | withstood | withstood | مقاومت کردن |
| wring | wrung | wrung | زنجیر کردن / به زور گرفتن |
| write | wrote | written | نوشتن |
نکات تکمیلی و استراتژیهای یادگیری
- تفاوتهای منطقهای لایه دیگری از پیچیدگی اضافه میکند. در انگلیسی بریتانیایی، شکلهایی مانند “learnt” و “spelt” رایجتر هستند، در حالی که انگلیسی آمریکایی “learned” و “spelled” را ترجیح میدهد.
- افعال کمکی مانند “can” (could) و “may” (might) نیز بیقاعده هستند اما صرف کامل ندارند.
- توجه کنید که برخی افعال مانند “lie” معانی چندگانه دارند و صرف آنها بسته به معنا متفاوت است.
- با گذشت زمان، برخی افعال منظم شدهاند (مثل “help” که قبلاً بیقاعده بود اما اکنون الگوی استاندارد دارد)، که نشاندهنده پویایی زبان انگلیسی است.
- برای کاربرد عملی، زبانآموزان میتوانند از استراتژیهایی مانند گروهبندی بر اساس شباهت، استفاده از یادداشتهای ذهنی (یادداشتهای ذهنی) یا تمرین با جملات بهره ببرند.
- منابع آنلاین، آزمونها و اپها روشهای تعاملی برای تمرین ارائه میدهند.
- خواندن ادبیات یا تماشای محتوای انگلیسی بومی به تقویت ناخودآگاه کمک میکند.
- در زمینه آموزشی، تمرکز روی ۵۰ فعل برتر حدود ۹۵% موارد در انگلیسی گفتاری را پوشش میدهد.
- در خلاصه، هرچند افعال بیقاعده نیاز به حفظ دارند، اما شناخت الگوها و تمرین در زمینه، آنها را قابل مدیریت میکند.
